De Boersteeg

De Boersteeg is een weg in het buitengebied van Groesbeek, in de gemeente Berg en Dal.

Deze website gaat over de plannen van de gemeente om in het buitengebied een gigantische hoeveelheid weilanden en akkers vol zonnepanelen te leggen. Voor 2023 180 hectare, in 2040 zo’n 750 hectare. Dat is 1 op de 6 weilanden.

In het bijzonder gaat het over het eerste veld dat de gemeente wil leggen, aan de Boersteeg en de Dennenkamp. Dat veld wordt op zo’n 100 meter van de omwonenden gelegd. Vrij uniek, want in Nederland proberen alle gemeenten zonnevelden aan te leggen waar niemand er last van heeft. Eén inwoner aan de Boersteeg krijgt zelfs de panelen pal naast zijn huis. Dat ben ik. Ze komen 5 meter van mijn tuinhek, 20 meter van mijn woonkamer te staan. Waar je nu letterlijk kilometers ver kunt kijken, komt er straks een veld panelen van 2,70 meter hoog, 300 meter breed, en 350 meter diep. Waanzin.

Dit zou het eerste zonneveld in de gemeente moeten worden. Als het eerste het beste zonneveld direct naast iemands huis komt, waar komen de volgende 35 velden dan te liggen? En die 150 velden die nodig zijn voor 2040? Ook bij de boeren en buitenlui voor het huis? Wat blijft er over van het landschap? Wat gaat dit betekenen voor het toerisme?

Ik heb mij altijd verbaast over de ambitieuze plannen van onze wethouder. Veel te veel, veel te snel, veel te gehaast. Ik heb geprobeerd een schatting te maken over wat er nu nodig is, als Berg en Dal in 2050 helemaal CO2 neutraal wil worden. Een aantal artikelen achteraan op deze website gaan daar over. Echter, het is veel eenvoudiger dan we dachten.

Het Rijk heeft een hele concrete doelstelling voor 2030. Nederland moet dan 35 tWh/jaar duurzaam opwekken. Het Rijk heeft aan de provincie Gelderland (2 miljoen inwoners) gevraagd om 3,5 tWh/jaar duurzaam op te wekken. Gelderland heeft 6 regios. Onze regio Arnhem-Nijmegen is de grootste daarvan (700.000+ inwoners). Gelderland heeft aan onze regio gevraagd tussen de 600 en 1500 gWh/jaar duurzaam op te wekken. Via zonnepanelen en windmolens dus. Dat is een flinke hoeveelheid stroom. Ter vergelijking, de hele regio gebruikt jaarlijks zo’n 2200 gWh elektriciteit (grove schatting).

Onze wethouder heeft altijd gezegd dat hij inzet op een zelfvoorzienend Berg en Dal. Wij gaan niet om hulp vragen, maar we gaan ook geen stroom voor andere gemeenten opwekken. Berg en Dal heeft ongeveer 5% van de bevolking van de regio (35k van 700k+). En ook ons energieverbruik en CO2-uitstoot zal niet hoger dan 5% zijn. Het ligt voor de hand dan dat Berg en Dal ook 5% van de gevraagde taak op zich neemt. Dat is dan tussen de 30 en 75 gWh. De hele regio heeft zelfs meer geboden dan gevraagd, namelijk 1680 gWh.

Als je het Actieplan Duurzaamheid 2019-2023 leest, zie je dat Berg en Dal van plan is om in 2020 313 gWh duurzaam op te wekken! Dat is flink meer dan de 30 tot 75 gWh die van ons gevraagd wordt door de provincie! We hebben 5% van de bevolking, maar hebben aangeboden om 19% van de taak van de regio op ons te nemen. Dat is vreemd. Vooral omdat Berg en Dal een landelijk gemeente is, met een uniek landschap. En waar dat landschap het fundament is van onze groeiende toeristische bedrijvigheid.

Als je kijkt wat er van ons verlangt wordt door Rijksoverheid en Provincie, en dat naar rato vertaalt naar ons gevraagde aandeel, dan vallen de getallen vele malen lager uit dan wat we zelf aanbieden. Ter vergelijking, hier zijn de hoeveelheden duurzame energie, op te wekken in Berg en Dal. In gWh per jaar.

Op te wekken energie	2023 (16%)	2030 (50%)	2050 (100%)
Actieplan Berg en Dal	125 gWh	313/353 gWh	520 gWh
RES bod, naar rato	23 gWh	72 gWh
Minimale vraag Rijk	10 gWh	30 gWh

Hetzelfde, uitgedrukt in hectare zonnevelden die hier voor nodig zijn.

In zonnevelden	2023 (16%)	2030 (50%)	2050 (100%)
Actieplan Berg en Dal	179 ha	450/503 ha	743 ha
RES bod, naar rato	29 ha	90 ha
Minimale vraag Rijk	12 ha	38 ha

We bieden naar rato 5 keer meer dan onze buurgemeenten. We bieden aan om 15 keer meer te doen het minimum dat van ons gevraagd wordt. Ook opmerkelijk is dat het hele RES-conceptbod het jaartal 2023 niet één maal noemt. Er is geen deadline voor 2023. We hoeven geen overhaaste beslissingen te nemen.

Wat betekent dit concreet voor Berg en Dal? We kunnen bijvoorbeeld besluiten om de “Plas van De Beijer” vol te leggen met drijvende zonnepanelen. Zonnepanelen op water kunnen 30% tot 40% efficienter zijn dan panelen op land. Het water geeft extra koeling en de panelen draaien makkelijker met de zon mee. De 22 ha water kunnen die 23 gWh voor onze zelf-opgelegde deadline van 2023 op leveren. Daarnaast hebben we nog 9 jaar tijd, tot 2030, om rustig een goede locatie voor één groot zonneveld met 60 hectare zonnepanelen vinden. Dat zou het plan “pilot-2” bij Leuth en Millingen kunnen zijn. Maar het zou ook een andere, nieuwe, betere locatie kunnen worden. Als het lukt om zo’n locatie voor een groot park te vinden, dan hebben we met 2 locaties onze opdracht voor 2030 naar rato ruimschoots vervuld.

Voor meer informatie en meer getallen, zie het document dat ik op 26 januari 2021 op de thema-avond over windmolens aan de gemeenteraad wil gaan presenteren.

Het zonneveld aan de Boersteeg gaat geregeld worden door Solar Energy Works (SEW) uit Utrecht. Dat zijn een dozijn verkopers en marketing lui die alle vergunningen regelen. Met mooie praatjes, daar zijn het verkopers voor. Er zijn geen ingenieurs of landschapsarchitecten in dienst. Zelfs geen juristen. Het draait ten slotte alleen om het verkopen van een idee. En dan de 10% of 20% commissie opstrijken. Het uitvoeren van dat idee mag daarna iemand anders doen.

SEW heeft de omwonenden een viertal PFDen met informatie gestuurd. Die kun je hier vinden:

Ook heeft SEW met een lokale natuurorganizatie gesproken. Ook daar hebben ze informatie over hun plan verstrekt. Zie deze twee PDF-bestanden.

Ik ben altijd voor kleinschaligheid. Maar niet als het over zonnevelden gaat.

Berg en Dal zou voor 2050 500 of zelfs 750 hectare zonnevelden moeten aanleggen. (Het blijkt dat de Provincie, via de RES, veel minder van ons verlangt). Een belangrijke vraag is: ga je een paar grote velden aanleggen, of vele kleintjes? Stel je legt velden aan van 1 km bij 1 km. Dat is gigantisch. Maar dan heb je 100 ha. Dus moet je 5 van die grote velden aanleggen om het doel van 500 ha te halen. Maar als je kleine veldjes aanlegt, bv. van 5 ha, dan moet je 100 van die veldjes leggen in Berg en Dal. 30 Veldjes rond Groesbeek, 20 veldjes rond Beek/Ubbergen, 20 veldjes rond Leuth, 20 veldjes rond Millingen en 10 veldjes bij Ooij. Wat is beter?

Ik denk dat een paar grootschalige velden beter zijn voor het landschap, de bewoners en de gemeente. Ik leg uit.

1) Een groter oppervlak betekent relatief minder omwonenden. Minder omwonenden betekent dat je minder mensen lastig valt. Het veld dat aan de Boersteeg staat gepland wordt misschien 6,5 ha, maar meer waarschijnlijk slechts 4,7 ha (om toch afstand te houden). Er wonen zo’n 10 gezinnen rond het veld. De omtrek is ongeveer 1 km. Laten we aannemen dat voor iedere 100 meter rond een zonneveld, er een familie woont. Laten we uitrekenen hoeveel omwonenden we hebben, als we 400 ha gaan leggen, met veldjes van 4 ha, 16 ha, 100 ha of 400 ha.

• Veldjes van 4 hectare. Die zijn 200m x 200m. Omtrek is 800m per veld. We hebben dan 100 veldjes nodig om aan de 400 ha te komen. Totale omtrek is 100 x 800m = 80 km. Er zullen 800 omwonende families zijn.
• 25 Veldjes van 16 hectare (400 x 400m). Omtrek 1600m per veld, 25 x 1600 = 40 km totaal. 400 Omwonende families.
• 4 Velden van 100 hectare (1 km x 1 km). Omtrek 4 km per veld, 4 x 4 = 16 km totaal. 160 Omwonende families.
• 1 Veld van 400 hectare (2km x 2km). Omtrek is 8 km per veld, en totaal. We hebben slechts een zo’n veld nodig. 80 Omwonende families.

2) Een ander voordeel is dat je minder rompslomp hebt bij de aanleg. Minder vergunningen om te verstrekken. Minder partijen om mee te onderhandelen.

3) Grote velden, met relatief minder omtrek betekent dat je relatief meer budget hebt om een zonneveld goed in te passen in het landschap. Mijns inziens kun je een zonneveld moeilijk inpassen. Zeker in een heuvellandschap. Maar als je het toch gaat proberen, met gewoon een groene rand om de panelen, gaat dat beter als je meer budget hebt.

4) Meer budget bij grotere velden betekent ook dat je de omwonenden fatsoenlijk financieel kunt compenseren. Of zelfs uit kunt kopen. Het verschil is een factor 5, als je velden van 4ha vergelijkt met een veld van 100ha.

5) Er zijn minder nieuwe aansluitingen op het elektriciteitsnet nodig. Liander heeft aangegeven dat het ze niet gaat lukken om snel alle zonnevelden en windmolens aan te sluiten op het distributie-net. Daar gaan wel 5 à 10 jaar overheen, is de schatting. Als we voor grote zonnevelden kiezen, wordt dit probleem een stuk makkelijker op te lossen.

6) Niemand wil verrommeling en versnippering van het landschap. Het Rijk komt met zijn Nationale Omgevingsvisie (NOVI). Sommige provincies hebben de aanleg van zonnevelden in het agrarisch landschap al verboden aan hun gemeenten. Ons landschap in Berg en Dal is belangrijk. Voor de inwoners en voor het toerisme. Overal zonneveldjes (letterlijk) is een ramp voor het landschap.

Conclusie: we kunnen beter voor een paar grote zonnevelden kiezen, dan hapsnap overal veldjes toestaan.

De burgers zijn aan het wakker worden. Men begint nu te beseffen wat de energietransitie precies gaat betekenen voor ons landschap. In eerste instantie is iedereen natuurlijk voor groene energie. Echter, langzaam aan begint men wakker te worden, en te realiseren wat het betekent, als we heel Nederland volplempen met windmolens en zonnevelden. Iedere dag staat er wel iets in de krant. Iedere week is er wel iets op TV. Een kleine selectie:

Tennet (onze nationale netbeheerder) gaat er van uit dat in 2025 er niet altijd meer elektriciteit uit het stopcontact zal komen. Rolling blackouts. Quote: “En een harde landing is dat we regio’s in toerbeurt afschakelen, zoals dat geregeld in Zuid-Afrika gebeurt. Als je eraan gewend raakt, prima, maar leuk is het niet. Zeker niet in de winter.”

Twee experts waarschuwen voor een “hagelslag-landschap”. Friso de Zeeuw, adviseur gebiedsontwikkeling en emeritus hoogleraar gebiedsontwikkeling aan de TU Delft in Trouw: “Voor typisch Nederlandse landschappen en grote wateren dreigt zich een ramp te gaan voltrekken“. En Rijksadviseur voor het Landschap Berno Strootman in de Volkskrant: “… niemand in Nederland zich bekommert om de vraag hoe we Nederland niet alleen duurzaam maken, maar ook mooi en leefbaar houden”.

De verruïnering van de Wieringermeerpolder in het noorden van Noord-Holland is vaak in het nieuws geweest. Bv. bij Zondag met Lubach. Of bij PowNed. Of in het NRC (voor abonnees). De Wieringermeerpolder is het schoolvoorbeeld van hoe het gigantisch fout kan gaan. Honderden miljoenen euro’s subsidie voor stroom voor 2 multi-nationals (die zelf geen belasting in Nederland betalen). Waar we geen enkele CO2-reductie voor terug hebben gekregen. En het landschap (200 km²) is verruineerd.

In april 2020 stelde Ronald Plasterk al dat we een volledig nieuw klimaatplan nodig hebben. Als je geen abonnee bent bij de Telegraaf, kun je hier het artikel toch bekijken.

Een interessante vernieuwing is zonnepanelen op het water. Door de koelte van het water leveren de panelen 8% meer op dan op het land. Bovendien is het makkelijk om de panelen mee te laten draaien met de zon. Zo kun je alles bij elkaar wel meer dan 40% extra opbrengst krijgen. Bovendien is het techniek van Nederlandse bodem. Helaas verstrekt onze subsidie-gever (SDE++) minder subsidie aan deze techniek dan aan simpele zonneveld op land, dat veel minder efficient is.